Rome: Sarcofaag van de Scipiones
|
Tijdens de republiek werd de dode meestal verast. Het is pas later dat men de voorkeur gaf aan de begrafenis. Zo komt het dat er weinig sarcofagen, stenen lijkkisten, in de republikeinse tijd bestonden. In de oudste types kan men duidelijk Griekse en Klein-Aziatische invloed onderkennen: nissen, zuiltjes,... Deze sarcofaag uit het graf van de Scipiones behoort tot deze categorie. |
 |
De typische Romeinse sarcofagen hadden geen architecturaal profiel: ze hebben een plat deksel, soms naar Etruskisch voorbeeld met twee liggende figuren erop. Ze zijn interessant omwille van hun decoratie, die zuiver ornament is of symbolische voorstellingen geeft. Zo verwezen maskers naar de ziel van de dode. |
 |
Een vaak voorkomende versiering op sarcofagen in de lste eeuw zijn groeven in de vorm van een langgerekte letter S, zoals bij deze zogenaamde filosofensarcofaag uit Tarragona. Deze langgerekte groeven in de vorm van een S zouden symbool zijn voor de wisselvalligheden van het leven. |
 |
Hier zien we hetzelfde thema, maar in de medaillon ontbreekt het portret van de overledene (nog). |
 |
Vanaf de 2de eeuw vinden we vooral sarcofagen met voorstellingen van mensen in groep. De onderwerpen zijn o.a. aan de mythologie ontleend, zoals op de zgn. Herculessarcofaag taferelen aan de werken van Hercules herinneren. |
 |
Met de opkomst van het christendom is ook de iconografie veranderd. Naast voorstellingen die verband houden met het dagelijkse leven van de mensen, verschijnen ook bijbelse taferelen. Onderaan herkennen we de 3 koningen (met Frygische muts) |
 |
Op deze sarcofaag domineren de bijbelse voorstellingen. Er wordt veel plaats en dus aandacht gegeven aan Christus, die onderricht geeft. |
 |
Op deze sarcofaag volgen we als het ware in beeldverhaal de laatste eer die men een overledene betoonde. De familieleden kwamen in het huis van de stervende bijeen, namen afscheid en riepen hem aan met al zijn namen.De begrafenisondernemer kwam. Het lijk werd verzorgd,gewassen en gebalsemd, want de begrafenis zou pas een week later plaats vinden.Na de balseming werd de dode in zijn toga gekleed en opgebaard. |
 |
De overledene lag 7 dagen opgebaard in het atrium van het huis, met de voeten naar de deur, temidden van lampen en kandelaars en gesierd met bloemen,kransen en linten. Familieleden en vrienden waakten bij de dode. |
 |
De hele tijd werden door vrouwen, die daarvoor vergoed werden, klaagliederen gezongen. Men brandde wierook en kaarsen. |
 |
Op de achtste dag na het overlijden vond de begrafenis plaats. Een lange stoet trok van het huis naar de begraafplaats. Voorop liepen muzikanten gevolgd door fakkeldragers. Klaagvrouwen sloegen zich op de borst en trokken met dramatische gebaren haren uit hun hoofd. Dit waren uitingen van algemene smart.De dodenmaskers van de overleden familieleden werden voor de lijkbaar gedragen. Dan volgde de familie de stoet tot aan de brandstapel. |
 |
Na afloop van de crematie werd de as in een urn geplaatst, die werd bijgezet in de grafkamer van de familie. De dag na de begrafenis kwamen familieleden en vrienden bijeen bij het graf en hielden een dodenmaaltijd.Ook een dodenoffer werd gebracht.Na deze ceremonie ging men naar het huis van de gestorvene, waar een uitvoerige rituele reiniging plaats vond.Want het huis (de domus) was nog steeds funesta,door de dood verontreinigd. |
 |
Sommige grafplaatsen hadden een eerder monumentaal karakter,waaruit de status en de rijkdom van de overledene of zijn familie kon afgeleid worden. We zien hier de bouw van zo'n groot grafmonument! |
 |
De rijkere middenklasse (kleine ondernemers,rijk geworden slaven,ambtenaren en voormalige beroepssoldaten) lieten graag zo'n statussymbooloprichten. |
 |
Iedereen trachtte zijn eigen familiegraf van de massa te onderscheiden door de nieuwste snufjes op decoratief en architectonisch gebied toe te passen. Dit is het familiegraf van de bakker Eurysaces bij de Porta Maggiore te Rome. |
 |
Op de fries worden de verschillende fasen van de broodbereiding en -levering afgebeeld. |
 |
Een (symbolische) afbeelding van het beroep was typerend voor de plebejische kunst op het eind van de republiek. |
 |
Ter versiering werden hier cilindrische vormen verwerkt die een voorstelling zijn van de cilinders waarin de hoeveelheid graan werd emeten. |
 |
 |
Je merkt hier dat die korenmaten meermaals het versieringsmotief waren. |
 |
Tot de meer ingewikkelde, grote mausolea behoort ook het torentype of cenotaaf. Men vindt er sporen van in heel het Romeinse Rijk. Hier zie je het monument ter ere van de 2 kleinzonen van keizer Augustus te St.Rémy-en-Provence.Het bestaat uit verschillende open of gesloten verdiepingen,het heeft een vierkante basis,ronde bovenbouwen een kegelvormig dak. Tussen de zuilen van de bovenste verdieping bemerken we de beelden van de afgestorvenen. |
 |
De hellenistische koning Mausolos had de inspiratie geleverd voor imposante grafmonumenten. Vandaar de naam mausoleum. Het best bekende is dat waar Caecilia Metella, schoondochter van de triumvir Crassus, is bijgezet. Het is rond 50 voor Christus gebouwd aan de Via Appia. Op een vierkante basis van 7 m hoogte staat een cilindervormige constructie met een hoogte van 11 m en een diameter van 29 m. De middeleeuwen zorgden nog voor toevoegingen. Op grond van versieringen op de fries kreeg de plaats ook de naam Ossenkop. |
 |
Men streefde blijkbaar naar originaliteit in de graftypes. Getuige daarvan deze pyramide. De gewezen praetor en volkstribuun Gaeus Sestius liet deze in 12 voor Christus oprichten. Ze is volledig uit tufsteen. in vergelijking met de Egyptische pyramides zijn de afmetingen eerder bescheiden. Toch is de hoogte van 37 meter en de basis van 30 m indrukwekkend. Binnenin bevindt zich de grafkamer. |
 |
Het mausoleum van Augustus had niet alleen hellenistische invloed, maar men herkende er ook de vorm van de ronde Etruskische grafheuvels in. De Griekse schrijver Strabo heeft het beschreven. Het had een diameter van 88m.en een drievoudige ronde onderbouw. Elk terras had een cipressenaanplanting. Bovenop stond het bronzen beeld van Augustus. |
 |
Binnenin was de grafkamer van de keizer en rondom 12 grafkamers voor de leden van de keizerlijke familie. Het lag op het Marsveld. Nu zijn de ruďnes ervan volledig ingesloten door de grootstad Rome. |
 |
Sommige monumenten zijn niet als grafmonument opgericht. Ze hadden een andere bedoeling. Hier zien we de zuil van Trajanus. Ze is in 113 na Christus opgericht ter herinnering aan de overwinning van Trajanus op de Daciërs. Doordat de as van de keizer erin bijgezet is, kan men de zuil als zijn graf beschouwen. |
 |
Onder keizer Hadrianus, opvolger van Trajanus, bereikte de bouwnijverheid te Rome een hoogtepunt. Een voorbeeld daarvan is het mausoleum voor deze "keizer-bouwer", nu beter bekend als de Engelenburcht. Het was eveneens een cilindervormig gebouw op een vierkante basis. De muren met marmer bekleed. |
 |
Ondanks de middeleeuwse toevoegingen kunnen we ons toch een beeld vormen van de afmetingen van het originele ontwerp: 64m. diameter, 21m. hoogte. |
 |
Deze reconstructietekening geeft wellicht een nog duidelijker beeld van het imposante gebouw. Het is zeker een bewijs van de bezorgdheid van (sommige) Romeinen zichzelf door hun graf te vereeuwigen. |
| TERUG | VIA APPIA | COLUMBARIA |